Dünya, Güneş'e uzak üçüncü gezegendir. Bilimin bildiği tüm gezegenler arasında yalnızca Dünya oksijen içeren bir atmosfere, geniş su okyanuslarına ve en önemlisi biyolojik yaşama sahiptir. İlginç bir şekilde, büyüklük açısından Dünya, güneş sistemimizin diğer gezegenleri arasında 5. sırada yer alıyor ve Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün gibi gaz devlerine yol açıyor.
Dünya Gezegeninin Oluşumu
Dünya gezegeni, güneş sistemimizdeki diğer gezegenlerle aynı zamanda, yaklaşık 4,6 milyon yıl önce oluştu. Doğum sürecinin başlangıcında, güneş sistemimiz, güneşi çevreleyen bulutsu olarak adlandırılan devasa bir kozmik toz birikimiydi. Bulutsu büyük bir hızla döndü ve yavaş yavaş bir disk şeklini aldı. Bu diskin merkezi daha sonra Güneş oldu. Güneşi çevreleyen bulutsudaki kozmik toz kalıntılarından, Dünya da dahil olmak üzere gezegenler oluştu.
Dünyanın oluşumundan sonraki iki yüz milyon yıl içinde, gezegenin merkezinde, birincil atmosferi ve daha sonra su okyanuslarını oluşturan yoğun kimyasal süreçler gerçekleşti. Ayrıca, Dünya gezegeninin tarihi dört döneme ayrılmıştır. Bunlar; Catarchean, Archean, Proterozoic, Phanerozoic. İlk üç eon'u kapsayan dönem 4 milyar yıldır ve Prekambriyen olarak adlandırılır. Yaşam, Prekambriyen'in sonunda (3,8 milyon yıl önce) ortaya çıktı, ancak yaşamın tüm gezegene yayılmayı başardığı ancak Fanerozoik'teydi.
Fanerozoik 3 döneme ayrılır. Bunlar ise; Paleozoik, Mesozoyik, Senozoyik. Paleozoik dönemde çok sayıda hayvan ve bitki ortaya çıktı. Mezozoik dönem, Dünya'daki dinozorların varlığı için önemlidir. Dünyadaki memelilerin baskın olduğu Senozoik dönemde yaşıyoruz. Eski fosiller, bilim adamlarının Paleozoik dönemin hayvan yaşamının mercanlar, yumuşakçalar ve trilobitler gibi omurgasızlar tarafından temsil edildiğini belirlemelerine olanak sağlamıştır.
İlk balık 450 milyon yıl önce ortaya çıktı. Balığın ardından amfibiler ortaya çıktı (380 milyon yıl önce). Fosil kaynakları, bilim adamlarının ilk memelilerin 200 milyon yıl önce ortaya çıktığını tespit etmelerini sağladı. Senozoik dönemin başlangıcı, dinozorların yok oluşuyla işaretlendi, bunun nedeni Dünya'nın bir göktaşı ile çarpışması olduğu iddia edildi. O zamandan beri, memeliler gezegenimizin hayvanlar aleminde baskın bir konuma geldi.
Dünya Gezegeninin Fiziksel Özellikleri
Dünyanın çapı 13 bin kilometredir. Çevresi ekvator boyunca 40.075.017 km ve meridyen boyunca 40.007.86 km'dir. Yüzey alanı ise 510.072.000 km². Gezegenimiz basık bir sferoid şeklindedir. Dünya yüzeyinin yaklaşık %71'i su ile kaplıdır. Atmosferin beşte biri bitkiler tarafından üretilen oksijenden oluşur.
Dünya Gezegeninin Atmosferi
Dünyanın atmosferi nitrojen (%78), oksijen (%21) ve az miktarda argon ve karbondioksitten oluşur. Dünya yüzeyinden uzaklaştıkça hava seyrelir. Zaten 160 kilometre yükseklikte, hava o kadar seyrektir ki, uzay uyduları neredeyse hiç hava direnci yaşamaz. Atmosferin en alt tabakasına troposfer denir. Troposferdeki hava kütleleri, Dünya yüzeyindeki hava durumunu belirleyen sürekli hareket halindedir. Hava kütlelerinin hareketi, troposferin farklı bölgelerindeki atmosferik basınç farkından kaynaklanır. Troposferin üzerinde stratosfer adı verilen bir katman bulunur. Stratosfer, ultraviyole ışınlarının oksijen molekülleri üzerindeki etkisiyle oluşan ozon tabakasını içerir. Ozon, Dünya'nın yüzeyini aşırı ultraviyole radyasyondan korur.
Dünya Gezegeninin İç Yapısı
Oksijen, gezegende en bol bulunan kimyasal elementtir. Bunu silisyum, alüminyum, demir, sodyum, potasyum ve magnezyum izlemektedir. Dünyanın çekirdeğinin çoğu, eser miktarda kükürt ve oksijen içeren demir ve nikelden oluşur. Manto, demir ve silikadan oluşur. Dünyanın çekirdeği 7100 kilometre genişliğe ulaşır (Dünya'nın çapının yarısından biraz daha fazlası). Yerkürenin çekirdeğinin dış tabakası (2250 km) sıvı halde, iç tabakası (2600 km) ise katı haldedir. Dünya'nın çekirdeğinin üzerinde, kısmen sıvı halde olan manto (1800 kilometre) bulunur. Mantonun üstünde yer kabuğu bulunur.
Dünya Gezegeninin Yörüngesi
Dünya gezegeni, dünyanın yüzeyini coğrafi kutuplarda kesen, dünyanın ekseni adı verilen hayali bir çizgi etrafında döner. Dünyanın kendi ekseni etrafındaki tam dönüşü 24 saat, Dünya'nın Güneş etrafındaki bir dönüşü ise 365 gün sürer. Dünyanın yörüngesi, Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesidir. Eliptik bir şekle sahiptir.
Dünya Gezegeninin Uydusu
Dünyanın tek bir uydusu vardır: Ay . Ay'ın genişliği 3474 kilometredir (Dünya'nın çapının 1/4'ü). Bilim adamları, Ay'ın Dünya'nın devasa bir uzay nesnesi ile çarpışması sonucu oluştuğu konusunda hemfikirdir. Bu nesnenin tahmini kütlesi, Dünya kütlesinin %10'una ulaşabilir.
Dünya'nın Gezegen Halkası Yoktur
Dünya'nın, Satürn gezegeni gibi kendine özel, çevresini daireleyen bir halkası yoktur. Ayrıca, gökbilimcilere göre Dünya, halka barındırmayan ve yaşam olan tek gezegendir. Bilim adamları, Dünya'da 5 ila 100 milyon hayvan ve bitki türü olduğunu ve şimdiye kadar sadece 2 milyonunun keşfedilip incelendiğini öne sürüyorlar.
Yorum Gönder