Johann Elert Bode, Uranüs'ün yörüngesini belirlemede etkili olan "Titius-Bode Yasası" ile tanınan en büyük Alman astronomlarından biridir. Bode, 19 Ocak 1747'de Hamburg'da doğmuştur.
Bode en çok, güneş sisteminin gezegenleri ile güneş arasındaki mesafeleri yaklaşık olarak tanımlayan ampirik bir formül olan Titius-Bode yasasını popülerleştirmesiyle tanınır. Formül, Merkür'den başlayarak birbirini izleyen her gezegenin Güneş'ten bir öncekinden yaklaşık iki kat daha uzakta olduğunu varsayar.
Johann Elert Bode ve İlk Yılları
Johann Elert Bode, Hamburglu bir tüccar olan Johann Jakob Bode ve eşi Anna Margaret Kruse'nin ailesinde doğdu. Dokuz erkek ve kız kardeş arasında ilk doğan oydu. Gençliğinde sağ gözüne zarar veren ciddi bir göz hastalığından muzdaripti. Hayatı boyunca göz problemleri yaşadı. Öncelikle, aile ticaret işinde onun yerine geçmesini isteyen babası tarafından eğitilen Bode, matematik, coğrafya ve sonunda astronomi ile ilgilenmeye başladı.
Erken Gözlemin Önemli Noktaları
Matematikteki yeteneği, Bode'nin amatör hesaplamalarından etkilenen Hamburg Akademik Spor Salonu'nda matematik profesörü olan Johann Georg Büsch'ün dikkatini çekti. Büsch, Bode'un çalışma araçlarının yanı sıra kendi kitaplığını kullanmasına izin verdi.
Kariyerine 5 Ağustos 1766'daki güneş tutulması üzerine kısa bir çalışma yayınlayarak başladı. İlk çarpıcı gözlemleri arasında 3 Haziran 1769'da Venüs'ün geçişi, 1769 kuyruklu yıldızının (C/1769 P1 Messier) bağımsız keşfi ve 1770 kuyruklu yıldızının (P/Lexell) gözlemi vardı. Bunu 1768'de astronomi üzerine Anleitung zur Kenntniss des gestirnten Himmels (Yıldızlı gökyüzü bilgisine talimat) adlı bir inceleme izledi. Yayın başarılı oldu ve 1772'de Johann Heinrich Lambert tarafından, Berlin Bilimler Akademisi'nde profesör unvanıyla gelişmiş bir plana göre gök günlerini hesaplamak amacıyla Berlin'e davet edildi.
Titius-Bode Yasası Nedir?
Adı, 1766'da Johann Daniel Titius tarafından keşfedilen "yasaya" katıldı. Bode, ondan ilk kez Anleitung zur Kenntniss des gestirnten Himmels'de bahseder. Bu yasaya genellikle resmi olarak Titius-Bode yasası denir, aynı zamanda basitçe Bode yasası olarak da adlandırılır. Bu yasa, gezegenlerin Güneş'e olan uzaklıklarını bir formülle açıklamaya çalışır.
Bunların yanı sıra, Mars ve Jüpiter (gezegensiz) arasında bir boşluk vardı ve Bode bu bölgede bir gezegen aramakta ısrar etti ve bu amaç için oluşturulmuş bir grup sözde "Göksel Polis" ile sonuçlandı. Ancak, ekip aramalarına başlamadan önce, 1801'de Palermo'dan Giuseppe Piazzi tarafından Bode tarafından tahmin edilen konumda asteroit Ceres'in keşfedilmesiyle geride kaldılar. Daha sonra Ceres'in az sayıdaki asteroitten biri olduğu ortaya çıkınca yasa gözden düştü ve Neptün'ün yasanın gerektirdiği konumda olmadığı ortaya çıkınca yasaya olan ilgi tamamen azaldı. Diğer yıldızların etrafındaki gezegenlerin keşfi, yasayı yeniden tartışmaya açtı.
Johann Elert Bode ve Uranografi
1774'ün sonunda Bode gökyüzünde nebula ve yıldız kümeleri aramaya başladı ve 1774-1775'te bunlardan 20 tanesini gözlemledi. Bunlar arasında üç orijinal buluntu vardır. Bunlar; M81 ve M82 gökadalarıdır. Bode, 1786'da Berlin Gözlemevi'nin müdürü oldu ve 1825'te istifa etti. 1801'de hem yıldızların ve diğer astronomik nesnelerin konumlarını tasvir etmede bilimsel doğruluğu hem de yıldız takımyıldızlarının figürlerinin sanatsal yorumunu amaçlayan bir atlas olan Uranography'yi yayınladı.
Bode, ayrıca astronomi meraklılarına yönelik başka bir küçük yıldız atlası (Vorstellung der Gestirne) yayınladı. Bode Galaksisinin (M81) keşfiyle tanınır. Comet Bode (C/1779 A1) onun adını almıştır. Yörüngesi Eric Prosperin tarafından hesaplandı. 6 Ağustos 1923'te Heidelberg'de Carl Reinmuth tarafından keşfedilen asteroit (998) Bodea da onun adını aldı ve asteroitlere kadın isimleri verildiği kuralını yerine getirmek için adına bir "a" harfi eklendi.
Johann Elert Bode'in Son Yılları
Bode, 1787'den 1825'e kadar Astronomik Araştırma Enstitüsü'nün direktörlüğünü yaptı. 1794'te İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'ne yabancı üye seçildi. Nisan 1789'da Royal Society üyeliğine seçildi. 1825'te, yaklaşık 40 yıl sonra Bode, Berlin Gözlemevi'nin müdürlüğünden istifa etti ve yerine Johann Franz Encke geçti. Johann Elert Bode, 23 Kasım 1826'da Berlin'de 79 yaşında öldü. Bir Ay krateri, M81 galaksisi ve asteroit (998) Bodea, Bode'nin adını almıştır.
Yorum Gönder