Maddenin halleri, maddenin moleküler konfigürasyonuna bağlı olarak elde edebileceği farklı fiziksel formlardır. Ayrıca, üç klasik durum vardır. Bunlar; katı, sıvı ve gazdır. Bu durumlar, Dünya'da kolayca gözlemlenir ve birinden diğerine geçebilir.
Maddenin klasik olmayan halleri arasında plazma en bol olanıdır ve bilinen evrendeki baryonik maddenin büyük bir yüzdesini oluşturur. Diğer klasik olmayan durumlar, klasik olanlarla güçlü benzerliklere sahip olabilir, özel çevresel koşullar gerektirebilir veya esas olarak teoride var olabilir. En eski doğrulanmış teorik durumlardan biri olan Bose-Einstein yoğuşması, maddenin üç klasik ve plazmadan sonraki beşinci birincil durumu olarak geniş çapta kabul görmektedir.
Maddenin Halleri ve Özellikleri Nelerdir?
Bir nesnenin fiziksel durumu büyük ölçüde moleküller arası kuvvetlerin gücüne ve karakterine bağlıdır. Örneğin; katılarda, kuvvetler parçacıkları sıkıca bir araya getirmeye ve tek hareket şekli olarak titreşime izin vermeye yetecek kadar güçlüdür. Bu, katıların belirli şekillere ve hacimlere ulaşmasını sağlar. Öte yandan sıvılar, parçacıkları bir araya getiren daha zayıf moleküller arası kuvvetlere sahiptir. Sıvıların belirli bir şekli yoktur; kaplarının şeklini takip ederler ve hacimlerinin elverdiği kadar yer kaplarlar. Gazların moleküller arası kuvvetleri sıvılarınkinden bile daha zayıftır, bu da gazların hacminden bağımsız olarak kap boyunca genişleyen bir şekle neden olur.
Maddenin üç klasik hali, ısı ve basınç yardımıyla birinden diğerine değişebilir. Katıların sıvı hale gelmesine erime denir, tersi işleme ise donma veya katılaşma denir. Bu genellikle su ile gösterilmektedir. Sıvı halde su, daha sonra tekrar sıvı suya eritilebilen bir katı olan buza dondurulabilir. Yeterli ısı ve basınçla, sıvılar buharlaşma olarak bilinen bir işlemle gazlara dönüşebilir. Bunun tersine yoğuşma denir. Katılar süblimleşme ile doğrudan gazlara dönüşebilirken, gazlar çökelme ile katı hale gelebilir.
Maddenin klasik halleri, Dünya'da yaygın olarak gözlemlense de, yıldızlardaki maddenin çoğunu plazma oluşturur. Plazma, klasik halinden farklı olarak elektromanyetik akımlar üreten iyonize bir gazdır. Adını Satyendra Nath Bose ve Albert Einstein'dan alan Bose-Einstein kondensatları, parçacıkların bağımsız hareket etmeyi bıraktıkları ve tekil, sürtünmesiz bir kuantum durumuyla sonuçlanan bir noktaya kadar soğumuş gazlardır. Bilim insanları, maddenin bu beş ana halinin dışında, tuhaf ve karanlık madde gibi çok sayıda diğerleri hakkında teoriler geliştirirler. Diğerlerinin yanı sıra camlar ve sıvı kristaller, kendi başlarına maddenin klasik olmayan halleri olarak sınıflandırılacak kadar beşinden yeterince farklı kabul edilir.
Yorum Gönder