Gün batımı sendromu olarak da bilinen Sundowner sendromu, genellikle demans ve alzheimer hastalığının erken evreleriyle ilişkilendirilen bir tür ruh hali veya uyku bozukluğudur.
Hastalar öğleden sonra veya akşamın erken saatlerinde aşırı tedirginlik ve kafa karışıklığı dönemleri yaşarlar ve bu durum genellikle hemşire veya hastane personelinin rahatsız olmasına yol açar. Gün batımının nedenleri bilinmemekle birlikte, hastalar ve bakıcılar bu durumun semptomlarını hafifletmek için bazı yararlı adımlar atabilirler.
Sundowner Sendromu ve Belirtileri
Sundowners Sendromunun kesin nedeni hala gizemini koruyor. Ataklar en sık demans hastalarında ortaya çıksa da semptomlar, dejenere göz hastalıkları gibi başka durumlardan şikayetçi olan hastalarda da ortaya çıkabilir. Bazı tıp uzmanları bu durumun aydınlatma koşullarındaki değişiklikler veya uyku bozuklukları nedeniyle ortaya çıkabileceğine inanmaktadır. Kıscası, bölümlerin gün batımı civarında meydana gelme eğiliminde olması, vücudun doğal gündüz ve gece döngüleriyle bir bağlantıya işaret ediyor olabilir. Bazı araştırmalar ayrıca, ilaç etkileşimleri veya azalan bilişsel işlevlerle ilişkili stres gibi daha organik nedenleri de öne sürüyor.
Bu durumun belirtileri hastadan hastaya farklılık gösterebilir. Bazı kişiler aşırı derecede huzursuz olabilir ve oturmayı ya da uzanmayı reddedebilir. Bazı hastalarda oryantasyon bozukluğu, konuşma sorunları ve hatta halüsinasyonlar görülür. Gün batımı hastaları artan endişe veya korku yaşayabilir, kendilerini gergin veya mantıksız derecede endişeli hissedebilirler. Bazı durumlarda öfke ve panik, hastaların bakıcılara veya ziyaretçilere sözlü ve hatta fiziksel tacizde bulunmasına neden olabilir.
Sundowner Sendromu Tetiklenmesi
Sendromun bazı bölümleri belirli bir olay veya sorun tarafından tetiklenir. Örneğin; bazı hastalar acıkınca huzursuz olurken, bazıları ise gün batımında değişen ışığın gölgeler oluşturması ve çevrenin farklı görünmesi nedeniyle umutsuzluk yaşıyor. Huzurevlerinde personel değişikliği ya da günlük rutinin bozulması da bu durumu tetikleyebilmektedir. Tetikleyicileri belirlemek ve hastaların bunları yönetmelerine yardımcı olmak, bu durumu tedavi etmenin yaygın bir şeklidir.
Sundowner Sendromu Tedavisi
Sundowners sendromunun tedavisi genellikle alzheimer hastalığı gibi tetikleyen altta yatan durumun tedavisiyle sınırlıdır. Antidepresanlar kafa karışıklığının şiddetini azaltabilirken, diğer ilaçlar bilişsel işlevi iyileştirebilir. Uykululuğu artıran bir hormon olan melatonin, bazen akşam huzursuzluğunu azaltmak için reçete edilir. Gün batımı sendromu aynı zamanda uyku bozuklukları ve yorgunlukla da yakından bağlantılı olduğundan, sakinleştiriciler ve diğer uyku hapları da yardımcı olabilir. Bazı bakıcılar, hastanın gün boyunca birden fazla şekerleme yapmasının teşvik edilmesini ve uyarıcı aktivitelerin sabah saatleriyle sınırlandırılmasını önermektedir.
Olumlu çevresel ve yaşam tarzı değişiklikleri, atakları azaltmanın başka bir yöntemidir. Sabahtan sonra kafeini sınırlamak, öğleden sonra geç saatlerde yaşanan ajitasyon veya sinirlilik hissini önleyebilir. Sabah ve öğleden sonra erken saatlerde açık hava etkinliklerine katılmak bazen hastaların akşamları daha yorgun ve daha az tedirgin hissetmelerine yardımcı olabilir. Tutarlı bir günlük rutinin sağlanması çoğu zaman hastaların çevrelerinde daha güvenli ve emniyette hissetmelerine yardımcı olur ve gün batımıyla ilişkili panik veya stres olaylarını azaltabilir. Öğleden sonra atıştırmalıkları sunmak, akşamları açlığa bağlı tetikleyicilerin azaltılmasına da yardımcı olabilir.
Işık genellikle bu sendromun tedavisinin büyük bir bölümünü oluşturur. Hastanelerdeki ve bakım tesislerindeki hastalar gün içinde çok fazla güneş ışığına maruz kalmayabilir, bu da vücudun doğal sirkadiyen ritmini bozabilir ve gün batımına neden olabilir. Hastalara gündüzleri bir miktar güneş ışığı sağlamanın yanı sıra akşamları ek ışık da faydalı olabilir. Semptomlar akşam karanlığında değişen ışık seviyeleri tarafından tetiklenebildiğinden, iç mekan aydınlatmasının akşam karanlığından önce açılmasını veya artırılmasını sağlamak, değişen ışığın bir bölümü tetiklemesini engelleyebilir.
Sundowner Sendromu ve İlgili Durumlar Nelerdir?
Özellikle alışılmadık hastane ortamlarında "Sundowner Sendromu'na" çok benzeyen başka durumlar da vardır. Bazı yaşlı hastaların ameliyatlarında kullanılan anestezik maddelerden dolayı kafası karışabilir veya rahatsız olabilirler. Yoğun bakım ünitesinde vakit geçiren veya gürültülü tıbbi ekipmanlara bağlı kalan kişiler, özellikle akşam saatlerinde de fark edilebilen, hastane psikozu olarak bilinen durumdan muzdarip olabilir. Hastane psikozları ile gün batımı arasındaki temel farklardan biri, psikozların her yaş grubunu etkileyebilmesi, gün batımı sendromunun ise genellikle yaşlı nüfusla sınırlı olmasıdır.
Yorum Gönder